Zelf(s)management is hot!

Eigenlijk zijn er al veel AVAfitblogs gewijd aan de invloeden van veranderingen in de zorgsector op de arbeidsverhoudingen. Toch kwam ik deze week weer een mooi onderzoek tegen van Dr. K. Luijkx en Dr J. Habraken van Tranzo over zelfmanagement als co-productie tussen cliënt en zorgverlener. In de duoblog met Lucien Engelen kregen we al een eerste inkijk in de samenwerking tussen patiënt en zorgverlener via het eCo systeem. In deze blog wil ik u iets laten zien over de invloed van zelfmanagement.

Al jaren wordt er gepleit voor het centraal stellen van de patiënt om de kwantiteit en kwaliteit van zorg in Nederland te verbeteren. Alhoewel Lucien Engelen zegt dat dit een holle frase is, blijken initiatieven gericht op het empowerment van cliënten ook grote gevolgen te hebben voor de professionals. De mismatch tussen wat cliënten nodig hebben en wat zorgverleners doen staat ter discussie. Lucien bepleit dan ook een co-productie tussen de cliënt en de professional. Pas als beiden van elkaar weten wat hun wensen en (on)mogelijkheden zijn en die van elkaar kunnen begrijpen, kunnen zij samen op zoek naar oplossingen tot herstel of om de zorg aan de cliënt zo goed mogelijk te leveren. Dit vraagt om zelfmanagement van de cliënt en die van de zorgverlener.



Zelfmanagement van de cliënt.

Ondanks dat Nederland 4,5 miljoen chronische zieken heeft waarvan (al in 2011) meer dan de
helft ouder is dan 65 jaar is de huidige gezondheidszorg gericht op het behandelen van acute
ziekten (Holman & Lorig, 2004). Vreemd als je bedenkt dat juist chronische zieken langer te
maken houden met de zorg en moeten leren leven met de berperking, symptomen en medicijnen.
Zij moeten hun leven, hun gedrag aanpassen en omgaan met veranderingen in hun leven en
hun werk.(Holman & Lorig, 2004). Luister je naar de verhalen van deze mensen dat blijkt dat ze
weinig steun van de professionals ervaren. Terwijl onderzoek uitwijst dat een sterke samenwerking
tussen cliënt en zorgverlener leidt tot beter ziekte inzicht en therapietrouw bij de patiënt (Fuertes
et al, 2007). Wat vervolgens weer bijdraagt aan een verhoogde kwaliteit van zorg en leven. De
mensen hebben voldoende inzicht nodig en kunnen best inschatten wat voor hen haalbaar is
(Lorig, 2002) Zij worden zelf expert op het gebeid van hun eigen aandoening (Wilson et al, 2007)
en dragen daardoor bij dat door zelfmanagement de zorg voor chronische ziekten beter en voor
minder geld kan (CSO et al, 2010). Maar voor zelfmanagement zijn een aantal vaardigheden
nodig die verder gaat dan medisch management, het omgaan met veranderen levensrollen en
het omgaan met onzekerheid en machteloosheid (Corbin & Strauss, 1988; McCorkle et al, 2011).
Het probleemoplossendvermogen, het nemen van besluiten , het gebruiken van hulpbronnen, het
aangaan met samenwerkingsrelaties en het ondernemen van actie (Lorig & Holman, 2003) vraag
om ondersteuning door de professionals.

Zelfmanagement van de professionals.

Om cliënten te kunnen ondersteunen in deze vaardigheden moeten de professionals inzien dat
deze ondersteuning nodig is en zelf ook deze vaardigheden bezitten en kunnen overdragen aan
anderen. In de ideale situatie zou er zelf sprake moeten zijn van een gelijkwaardig partnerschap
tussen cliënt en professional (Lorig, 2002). Helaas blijken professionals het moeilijk te vinden
om verantwoordelijkheden over te laten aan hun cliënten (Blakeman et al, 2006; :Lake &
Staiger, 2010) of hebben beperkt tijd per cliënt en te weinig kennis van publieke en/of vrijwillige
voorzieningen die ingezet kunnen worden (Blakeman et al, 2006). Daarnaast blijkt dat participatie
van professionals bij initiatieven door allerlei factoren laag op de agenda staat (Initiatiefgroep
Zelfmanagement, 2010). Het vraagt dus van de professionals inzicht en daadkracht en het lef
om te veranderen. Soms blijkt een bundeling van kleine initiatieven beter te werken dan één
grote ommezwaai. Door een bewustwording van wat er áchter de deur gebeurt wanneer de
dienstverlening het pand of de kamer verlaat is van groot belang om in te schatten wat de mate
van zelfredzaamheid is.

Onlangs twitterde iemand over de verontwaardiging dat zijn moeder tijdens de vakantieperiode
van de thuiszorgmedewerkster genoegen moest nemen met een vervangende uitzendkracht. Hij
koppelde dat terug aan de hebzucht van de thuiszorgorganisaties. Toch stelde ik de vragen of
de vaste thuiszorg medewerkster dan niet of vakantie mocht van zijn moeder en of zij dan liever
géén zorg in plaats van vervangende zorg kreeg. In beide situaties zegt het vooral iets over het
bewustzijn van zorg (en gemeenschapsgeld) van de moeder. Een organisatie die zijn medewerkster
verbiedt om met vakantie te gaan is strafbaar en die cliënt dan? Tevens valt te bezien of de
moeder dan écht die zorg nodig heeft als ze kiest voor liever géén zorg dan vervangende zorg. Ook
dit is een kwestie van gemeenschapsgeld en het in onnodig stand houden van wachtlijsten.

Het is niet eenvoudig, maar we gaan het wel doen: zelfmanagement.
Investeer in sociale innovatie. Laten we het SAMEN doen.



Door Esmeralda de Vries
www.avafit.com