Van jager tot rijstebrijberg.

Vaste AVAfit bloglezers weten dat iedere blog begint met een emotie zoals verbazing, inspiratie, herkenning, boosheid, verwarring etc.. Dit keer trok de tweet van @lodiplanting "Een valkuil in de hybride arbeidsmarkt:" mijn aandacht. De nieuwsgierigheid werd groter toen ik er in ontdekte dat er een link was tussen schaarste en kwaliteit (economieles nr. 2). De herkenning werd ingezet bij het lezen dat het personeelstekort zou kunnen worden opgelost door een inzetbaarheidsprofiel. Tenlotte stortte ik in een dal van verwondering . Ik vroeg me af: "begrijpen we elkaar (nog)?


Als de SER een pleidooi houdt voor de hybride arbeidsmarkt, kan je niet zeggen dat het een onbelangrijk item is. Een hybride arbeidsmarkt vraagt om passende arbeidsrelaties. Dus wat verstaan we nu onder hybride arbeidsrelaties? Huiskamp (2004) zegt dat het arbeidsrelaties zijn die kenmerken van een standaard arbeidsovereenkomst en van een dienstverleningsovereenkomst in zich verenigen. Zijn het mensen die projectmatig werken? Is het een vaste baan in combinatie met een eigen bedrijf of andere activiteiten? Of mensen die in het kader van HNW meer als werkONDERnemer werken door hun beschikbare talenten en vaardigheden in te zetten voor flexibel werken (bijv.ook via een uitzend- of detaceringsbureau)?
Het voordeel van de vergrijzing is dat "Arbeid weer een schaars goed wordt" volgens Aukje Nauta (hoogleraar oganisatiepsychologie aan de Universiteit van Amsterdam) door het vertrek van de babyboomers (irritante foto van luierende senior in het artikel van nu.nl). Gelukkig is dat goed - maar wel oud - nieuws. Het gaat tenslotte om een schaarste in KWANTITEIT en in KWALITEIT. Al op de lagere school leerde ik bij aardrijkskunde dat de Nederlandse bevolking in een grafiek een "ui" model weergaf: brede basis van jongeren, nog bredere middenmoot van werkbare bevolking, en een puntje van ouderen. In de jaren '90 werd het al duidelijk dat de ui inmiddels een champignon is geworden met een lange smalle steel van jongeren, die overgaat in een beperkt middenstuk van werkbare bevolking en een brede kop van senioren. Tegelijkertijd hoor ik het bedrijfsleven klagen over de misfits met de beroepsopleiding. Om nog maar te zwijgen van de negatieve effecten van "INHolland-diploma's". Wat is er nu eigenlijk in die laatste twintig jaar gebeurd?
Daar ontstaat de verwondering.
Als ik minister De Jager mag geloven is "werken" (gelukkig) niet meer het zelfde als "gaan werken". Hiermee startte hij zijn toespraak tijdens een bijeenkomst van VNO NCW op 25 mei. Hij citeerde de Amerikaanse dichter Robert Frost: "De hersenen zijn een wonderbaarlijk orgaan, ze beginnen te werken zodra je 's morgens opstaat en houden niet op voor je op kantoor bent." De Jager ziet het belangrijkste verschil tussen het oude en het nieuwe werken dat werknemers meer ruimte krijgen om zichzelf te ontwikkelen, meer ruimte is voor zelfsturing en eigen initiatief. Door de mogelijkheid om werk en privé anders te kunnen combineren en dit plaats en tijd onafhankelijker te organiseren, is "werken" niet meer hetzelfde als "gaan werken". Aldus De Jager.

Dat klopt, maar mag ik nu eens wat opmerkingen uit de wereld om mij heen citeren:

• "Bij werkONDERNEMERschap draag ik de risico's voor nu en voor later."
• "Ik moet nu al allerlei andere taken op mijn schouders nemen, zoals mantelzorg, kinderopvang."
• "Waar is mijn zekerheid? Voor mij geen vangnet bij ziekte, werkloosheid, recessie, arbeidsongeschiktheid."
• "Zelf ontplooiing en zelfontwikkeling kosten mij geld en tijd die ik nodig heb om te werken."
• "Mijn loon/uurtarief is afhankelijk van marktwerking, conjunctuur en is voor een lening niet voldoende garantie. Loon is een vast bedrag met continuïteit."
• "Vrijheid en vrije tijd? Laat me niet lachen. Ik moet me suf buffelen om aan mijn omzet te komen. 24/7"
• "Ik combineer een gedeelte vaste baan met een eigen (web)shop om alle verzekeringen betaalbaar te houden. Zelf mijn kinderen krijgen geen aanvullende studiebeurs als ik  € 0,= verdien."
• "Een echte zzp-er heeft maar 1 competentie nodig: Verkopen!"

Deze geluiden sluiten niet aan bij de wens of de voorspelling van hybride arbeidsrelaties. Willen (lees "moeten") wij met z'n allen naar slimmer werken, flexibel organiseren en nieuwe arbeidsverhoudingen aan gaan (prof. Volberda, EUR) dan moet er nog veel meer in onze samenleving veranderen.
D voordelige effecten van een versoepeld ontslagrecht, ophoging studieprestaties, zelfrisciodragerschap of balans werk en privé wegen nu nog niet op tegen de negatieve consequenties. Weliswaar aangewakkerd of vergroot door de economische recessie, ontstaat er weinig solidariteit tussen de vasteloonslaven en de ZZP-ers/werkondernemers. De functionarissen met macht en zekerheid knijpen de kleine zelfstandigen uit tot het bot (bijzonder lage tarieven, grote risico's, geen vangnetten, en vooral NIET ZEUREN), terwijl de experts beleefd blijven onder beschimpingen en beschuldigingen (omhooggevallen en gesjeesde managers, irreële uurtarieven en medewerkers zonder commitment). Zou iemand wel eens hebben uitgerekend wat er van een uurloon betaald moet worden als je tijd investeerd en  zekerheden moet inkopen voor ziekte, arbeidsongeschikheid, pensioen, studie, ontwikkeling, netwerkcontacten, etc.? Een reactie van "Je mag blij zijn om voor ons een klus te doen, want voor jou staan er 10 anderen in de rij voor een nóg lager uurtarief." klinken sommige zzp-ers allang niet meer vreemd in de oren.
Eigenlijk is dat opvallend omdat ook blijkt dat werknemers helemaal niet zo tevreden zijn over hun baas.Volgens een onderzoek van Monsterboard blijkt dat 65% van de deelnemers zegt het werk beter te kunnen doen dan hun baas (de Volkskrant). Ze moeten harder werken, langer wachten op beloning en zullen dus meer kritiek uiten op hun meerderen (dus ook op de externe adviseur, zzp-er of interim manager?)
Een kerncompetentie van een (startende) zzp-er of werkondernemer is zijn opportunisme. In deze kernkwaliteit kennen we namelijk ook zijn valkuil (Daniël Ofman). Zet daarnaast een portie "naïviteit" en "daadkracht" en je hebt de basis voor een hybride arbeidsverhouding.
Deze nieuwe werknemer is geen "eenheidsworst". Ondernemingen en instellingen worden bevolkt door een gedifferentieerd geheel van mensen die niet alleen eigen wensen hebben, maar ook nog vaak een bijzondere relatie met de organisatie hebben. Het betekent in ieder geval dat het ‘one size fits all’-idee dat zo lang het personeelsmanagement gedomineerd heeft, ook tot het verleden zou moeten gaan behoren, alsdus prof Kluijtmans (2008).

Hoe kan de overheid verwachten dan de werkbare bevolking van Nederland overstapt naar ZZP-erschap of een hybride arbeidsrelatie terwijl de schijnzekerheden van vastdienstverband in stand worden gehouden; het pamperen van loonslaven. Het is makkelijk kletsen en veroordelen vanuit de luie stoel. Die nieuwe arbeidsverhoudingen? Ik weet het nog niet. Ik krijg het visioen van "Liesje in Luilekkerland". Eerst door die enorme (zure?) rijstebrijberg eten, voor dat er wat zoet te vinden is.

Lees ik het tweetje:
umairh1:55pm via TweetDeck

It was when we began to believe the economy was solely about money that we defaulted on the future.

............................dan krijg ik weer hoop. Door de gevolgen van de vergrijzing, de recessie en misschien ook wel de nieuwe economie zullen we vooral andere competenties gaan vragen. Competenties die passen bij de kernkwaliteiten van de nieuwe arbeidsverhoudingen.  De oude wereld is dood, lang leve de nieuwe wereld!!