Zorg aan Patiënt en aan Personeel.

Dat er sprake is van marktwerking in zorg en welzijn wisten we al, maar het stelt deze instellingen voor nieuwe opgaven. Zowel publieke als commerciële doelen moeten worden gemanaged. Zorginstellingen moeten rekening houden metverschillende stakeholders, met soms niet verenigbare doelstellingen en meer financieringsvormen. "De organisatie wordt complexer en hybride". Is dit groen, duurzaam of AVAfit?

Ketensamenwerking is echter niet eenvoudig. Deze organisaties bevinden zicht op verschillende plaatsen bevinden in het spectrum tussen overheid, burgers en markt (Mouwen, 2004). Het management moet bewust om gaan met de strategische ruimte en accenten kiezen in het ondernemerschap. Hanneke Jacobs rafelt dit uiteen in een aantal posities.(Ondernemerschap in Zorg & Welzijn; Balanceren tussen Overheid en markt, 2009)

Positie 1: speler tussen overheid en burger
In haar regierol bewaakt de overheid het publieke belang door kaders te stellen en via wet- en regelgeving te sturen. De overheid wil het aanbod van zorg en welzijn zo goed mogelijk laten aansluiten op de vraag van burgers, de kwaliteit verhogen en de prijs in de hand houden.

Positie 2: acteren tussen burger en aanbodmarkt, gemeenschapsgerichte ketens
Naast overheid en burgers, hebben instellingen in zorg en welzijn met collega aanbieders te maken. Er is sprake van een aanbodmarkt. Dit betreft een palet aan organisaties waarmee al dan niet wordt samengewerkt. Het gaat om gelijksoortige organisaties die diensten verlenen voor verschillende leeftijdsgroepen: kinderopvang, jongerenwerk, jeugdzorg, volwassenenzorg, ouderenwerk en om organisaties die in de keten naar elkaar verwijzen in de eerste, tweede en derde lijn, zoals huisarts, fysiotherapeut, ziekenhuis en verpleeghuis.

Positie 3: acteren tussen aanbodmarkt en inkoopmarkt, marktgericht ondernemen
De laatste jaren heeft op de markt van zorg en welzijn het fenomeen marktwerking zijn intrede gedaan. Er is niet alleen meer sprake van een aanbodmarkt, waar de overheid vanuit haar regierol spel- en taakverdeler is. De inkoopmarkt krijgt invloed op de instelling. Een markt waarin de overheid via aanbestedingen, de zorgverzekeraar via contracten en individuele burgers via persoonsgebonden budgetten of eigen financiering diensten inkopen.
Daarbij gebruik makend van het concurrentieprincipe tussen instellingen. Het gevolg is een dynamische markt met in de tijd sterk wisselende verhoudingen. De inkopers kunnen immers van aanbieder veranderen en doen dat ook.

Positie 4: Balanceren tussen overheid en inkoopmarkt, hybride ondernemen
Veel instellingen in zorg en welzijn bevinden zich tussen overheid en inkoopmarkt. Door verschillende financieringsvormen neemt de complexiteit in de organisatie toe. Zowel publieke als commerciële doelen moeten worden gemanaged. Nu hoeft dat geen groot probleem te zijn als het management bewust omgaat met de spanning die dit oplevert. Het vraagt om een strategisch beleid dat helder is over de prioriteiten tussen de publieke en commerciële belangen. Uiteraard wordt waar mogelijk synergie gevonden tussen beiden. Als deze belangen echter op spanning staan, dan is uitstekende communicatie over de gemaakte keuzes met de externe partijen van evident belang. De instelling bepaalt uiteindelijk zelf waarop zij wel en niet aanspreekbaar wil zijn. De opgave is hier te balanceren en flexibiliteit te tonen in het managen van het uiteenlopende krachtenveld.

Ik ben het met Hanneke Jacobs eens dat er bewuste keuzes gemaakt moeten worden door zorginstellingen die passen tussen de omgevingsvraag en het organisatiebeleid.