De homo coöporatus.

We zouden met recht onze soortnaam homo sapiens op aan kunnen passen: homo coöporatus. De samenwerkende mens zou ons beter typeren dan de denkende mens. Geen enkel levend wezen op deze planeet werkt namelijk zoveel samen met zijn soortgenoten als wij. 
Al deze mensen, in al deze mijnen, staalfabrieken, elektriciteitscentrales, olieplatforms, transportbedrijven en alle infrastructuur eromheen hebben stuk voor stuk een minuscuul aandeel in die enorme productieketen die uiteindelijk uitmondt in dat simpele potloodje in jouw bureaula. Wie dat eenmaal beseft, kan nooit meer naar dingen kijken met zijn mond dicht. Want wat voor het potlood geldt, geldt voor nagenoeg alles om ons heen. (Rob Wijnberg)


Hoe staat dit in verhouding met de huidige trend van "zelfredzaamheid" en "zelfvoorzienigheid"? Tijdens een college Sociologie (Erasmus universiteit) vertelde de hoogleraar het verhaal van zijn opa die boer was en met verwondering naar de huidige functies in de samenleving keek. "Vroeger deed ik alles zelf op de boerderij. Ik had verschillende taken en diverse functies. Zo was ik weerman, want mijn oogst was mede afhankelijk van mijn inschattingen van het weer. Ik was bioloog, want ik was dagelijks bezig met het ontdekken waardoor of waarmee ik mijn dieren goed verzorgde, en gewassen kon telen. Ik was financieel expert, omdat ik elke dag moest zorgen voor een financieel balans en gewogen risico's.  In mijn taak als werkgever en "uitzendbureau" verdeelde ik de taken zo effectief en efficient onder de mensen waar ik vertrouwen in had. Als trainer ontwikkelden we (seizoens) arbeiders tot ervaren medewerkers. Ik was onderzoeker ,omdat ik bij hield welke zaken, materiaal, instrumenten en omstandigheden invloed hadden op de boerderij. Dat alles het hele jaar door, geen vakantie, studieverlof of sabbatical. En dan moet je eens naar jou kijken. Je bent dan wel een wetenschappelijk onderzoeker, maar je doet maar 1 ding! Wat een "armoede"." (vrij vertaald)

Laten we eerst even kijken naar Marx en Weber in de sociologie. Max Weber (Erfurt, 21 april 1864 – München, 14 juni 1920) was een Duitse socioloog. Hij geldt als een van de grondleggers van de sociologie. Hij analyseerde de wereld vanuit de concepten 'verstehen' en ideaaltypen. Karl Marx (Trier, 5 mei 1818 – Londen, 14 maart 1883) was een Duitse filosoof die het zogenaamde historisch materialisme vertegenwoordigde. Beiden waren zij geinteresseerd in de genealogie van het kapitalisme. Hun verschillende benaderingen worden in dit artikel met elkaar vergeken. Marx en Weber waren beiden geinteresseerd in veranderingen in de samenleving. Zij leefden in een tijd van voortgaande industrialisatie waarin het kapitalisme zich steeds dieper wortelde. Ze waren het er over eens dat het kapitalisme zou leiden tot een teloorgang van persoonlijke relaties ten bate van een abstract systeem. Zij gebruikten hiervoor de termen entzaubering(Weber) en vervreemding. Weber richtte zich  op de sociale verhoudingen bínnen een klasse en hoe hun handelen de geschiedenis beïnvloedt. Hij draaide deze oorzaak-gevolg theorie van Marx om. Hij was niet geinteresseerd in conflict tussen klassen. Weber hecht daarmee meer waarde aan agency (menselijk handelen) dan Marx. Hij ging er vanuit dat mensen betekenis geven aan hun handelen en dat die betekenis hun handelen ook beïnvloedt. Hoe mensen de wereld begrijpen bepaalt dus hoe zij hun samenleving invullen en veranderen. Daarbij was een grote rol weggelegd voor religie. (bron infonu.nl)
Weber en religie en samenleving.Zijn theorie over het Protestantisme dat het kapitalisme stimuleerde was een doordachte zet om aan te tonen dat religie wel degelijk de sociale en economische vlakken van de maatschappij kan veranderen. Weber concludeerde dat de Oosterse religies onoverkomelijke barrières vormden voor de ontwikkeling van het industrieel kapitalisme. 
 
In het oude China en in India waren er volgens Weber wel degelijk momenten van ontwikkeling van commercie, uitbouw van manufacturen en verstedelijking, maar deze brachten geen sociale veranderingen te weeg zoals in het Westen. Zo zou het Hindoeïsme volgens Weber door zijn waarden om de hedendaagse, materialistische wereld te ontvluchten voorkomen om kapitalisme te laten heersen. 
 
Weber bekeek het christendom als een reddingsreligie, omdat deze hoor gelovigen een beter toekomst belooft, indien ze zich aan strenge voorschriften houden. Belangrijk hier zijn de noties van zonde en de vergiffenis van God voor zondaars. (Van der Kaap). Komt daar ook misschien het spreekwoord "Ledigheid is des duivels oorkussen" vandaan? Zij is kenmerkend voor de protestantse ethos Ora et la Bora.

Technologische vooruitgang leidt niet per definitie tot een betere kwaliteit van leven. Alleen een eenvoudiger leefstijl schept de ruimte die nodig is voor (spirituele) vernieuwing. En die vernieuwing blijkt zeer wenselijk want vele gehaaste consumenten zoeken een stressloos leven. In de vrijgekomen "vrije tijd" door automatisering in het werk en technologie in het huishouden willen we tegenwoordig méér genieten met minder: genieten van de tijd om het werk te doen waar je dol op bent, genieten van de tijd om bij je gezin te zijn, genieten van de tijd om iets creatiefs te ondernemen, genieten van de tijd om lekker te eten, genieten van de tijd om gewoon te zijn. Tijdloze eenvoud gaat over een betere kwaliteit van leven, waarin volop ruimte is voor (spirituele) vernieuwing. Kortom: we willen alles tegelijk. En dat is beslist niet handig!! We komen van stress in strain omdat we het overzicht en de regelcapaciteit in onze uitdagende en veeleisende wereld kwijt geraakt zijn. Dus zoals Jan Rotmans promoot: Vooruit naar Vroeger!!!

Past deze beheersmatigheid over onze (vrije) tijd niet heel erg op de opa de hoogleraar die als boer 24/7 bezig was met de dingen te doen die hij leuk en belangrijk vond, te genieten van zijn werk, zijn boerderij, zijn familie en zijn afwisselende taken? Hij vond zijn werk compleet en wilde graag hier alle verantwoordelijkheid voor nemen en dragen. Wie heeft dat nog in zijn werk?