Druk, druk, druk........ (bah!!!!)

Na een aanzienlijke blogger-stilte ben ik er weer met een aantal nieuwe eye openers in de vorm van AVAfit blogs. In de afgelopen tijd zijn onderwerpen zoals "kanteling", "nieuwe zorg" en "innovatie΅ voor mij dagelijkse kost geweest. Hele interessante thema's, maar het ontbrak mij de tijd om nieuwe ideeën en inzichten op papier (lees in een blog) te zetten. Had ik dan zo druk, druk, druk? Zo ja, dan bied ik mijn excuus aan. 
Maar ........ er breken betere tijden aan, want volgens Elizabeth Kolbert: No time. Why are we get so busy?  had ik het helemaal niet zo druk.

Elizabeth laat ons eerst kennis maken met Keynes: 'Volgens hem, was de negentiende eeuw zo'n stortvloed van technologische innovatie-"elektriciteit, benzine, staal, rubber, katoen, de chemische industrie, de automatisering en de methoden van massaproductie"-dat een verder ontketende groei onvermijdelijk was. De omvang van de mondiale economie, voorspelde hij, zou zevenvoudige toenemen in de volgende eeuw, en dit, in overleg met steeds meer "technische verbeteringen," de vijftien urige werkweek inluiden." Volgens Keynes Keynes zou het in  het komende tijdperk weliswaar nog meer overvloed geven, maar tevens een grotere uitdaging vormen. Wat wat doe je met je tijd als er zo weinig behoefte zou zijn aan arbeidskrachten. "Het was aan diegene die "de kunst van het leven zelf" konden waarderen, schreef hij, want die zouden "kunnen genieten van deze overvloed."



"In de afgelopen tachtig jaar is de mondiale economie gegroeid, zegt Elizabeth, maar als we zo rijk zijn geworden, als Keynes dacht, blijkt deze rijkdom niet vertaald te zijn in vrije tijd. (Wanneer was de laatste keer dat iemand klaagde over te weinig te doen te hebben?)" In termen van een economische theorie, is dit een raadsel. Schulte, een verslaggever van de Washington Post vroeg zich af waar Keynes het mis had. Een socioloog van Oxford licht toe: "Dit is hét onderzoeks topic op dit moment".  "Er is veel interesse in het proberen begrijpen waarom die tijdsdruk juist toeneemt".

Een tweede theorie die Schulte heeft is dat "het niet zozeer gaat om hoevéél dingen Amerikanen hebben te doen, maar van hoeveel tijd ze besteden aan nadenken over hoe veel dingen ze moeten doen thuis, op hun werk of in hun "vrije tijd". (even een doordenkertje) Geen wonder, concludeert ze, dat werkende moeders vaker dan mannen klagen over "chronische stress en het gevoel te hebben dat ze het leven niet in de hand hebben.

Twee Italiaanse economen, Lorenzo Pecchi en Gustavo Piga, chatten over de vraag: "Hoe kon 'een man van Keynes intelligentie zo goed is in het voorspellen van de toekomst qua economische groei en de verbetering van de levensstandaard ", maar de plank zo mis slaat over de toekomst van de vrije tijd? 
Zij kwamen tot de ontdekking dat Keynes had aangenomen dat mensen allen die tijd zouden werken om voldoende geld te verdienen om te kopen wat ze nodig hebben. En dus, zo redeneerde hij, naarmate de inkomens stijgen, zal die behoeften in steeds minder uren behaald worden. Werknemers zullen steeds eerder stoppen, totdat ze uiteindelijk tegen de lunch al naar huis kunnen gaan.

Maar zo zijn mensen niet. In plaats van eerder stoppen, vinden ze dat ze nieuwe dingen nodig hebben. Veel van de nieuwe dingen waren er zelfs niet ten tijde dat Keynes dat schreef. Denk maar aan laptops, magnetrons, Xboxen, en van smartphones, slimme horloges, slimme koelkasten, Prada, True Religion jeans, tot nutteloze gadgets etc.
"De meeste soorten van deze materiële consumptie zijn sterk verslavend,".  Gary Becker en Luis Rayo observeerden : "Na een eerste periode van opwinding, is de gemiddelde consument gewend aan wat hij heeft gekocht en. . . ontwikkelt hij snel het verlangen om het volgende product in de lijn bezitten ", schrijven ze. Zodra je de winkel uitloopt met de nieuwste I-Phone is er al weer een nieuwe serie.

Joseph Stiglitz, van de Columbia University, heeft daarentegen een constructivistische benadering. Menselijke keuzes, zo betoogt hij, zijn gevormd door onze maatschappij en, na verloop van tijd, wordt het zelfversterkend. We 'leren te consumeren door het consumeren, "schrijft hij, en hoe te" genieten van vrije tijd door te genieten van vrije tijd. ". Blijkbaar is er een verschil tussen het "genieten van vrije tijd" door Europanen of Amerikanen. Europeanen werken minder uren ten op zichte van de Amerikanen. Stiglitz voorspelt dat de Europeanen hun arbeidstijd verder zullen verminderen en nog meer bedreven worden in het nemen (en genieten) van hun vrije tijd , terwijl de Amerikanen, nadat hij als super consument,  meer uren zal blijven werken en om meer spullen te kopen.

Een derde groep van economen heeft het Keynesiaanse vermoeden dat vrije tijd te verkiezen is boven arbeid.  Edward Phelps, van de Columbia University, en Richard Freeman, van Harvard, is vrije tijd prachtig, maar is een carriere juist een vorm van "zelfontplooiing" en "de enige weg vooruit".

Maar (gelukkig) bestaat de gemiddelde werknemer niet. Niet iedereen heeft voldoende financiele ruimte en zekerheid om te kiezen voor minder werktijd en minder consumptie. Ten tweede zijn er veel tweeverdieners die hun leven hebben ingericht met hypotheken, leningen en kredieten waar ze hun levenlang aan vast zitten. Toch hoor ik steeds meer mensen die het "elke dag voort rennen" meer dan zat zijn.
Ik vraag me af of we het zelf niet een beetje in stand houden. Regelmatig hoor ik dat mensen die "altijd druk" zijn en tijdens of na een vergadering meteen vertrekken naar de volgende afspraak, mensen die nog nevenfuncties hebben of in hun vrije tijd nog in besturen of sportclubs actief zijn, een hoger aanzien hebben. Blijkbaar willen we graag laten zien dat we het druk hebben zodat mensen ons een hogere status geven.

Mijn stelling is: In de vaart der welvaart zijn we het samen uit de samenleving vergeten mee te nemen".
Ik vraag me af of we met iets minder consumptie en andere normen en waarden (Jan Rotmans schrijft "vooruit naar vroeger") niet méér tijd en méér geluk afdwingen. Het begint misschien met de vraag of we iets  écht nodig hebben om ervoor te moeten werken. Die vrijgekomen tijd kunnen we besteden aan elkaar. We werken dan aan ons sociaal kapitaal........ En dat mensen met een groot sociaal netwerk gelukkiger zijn, weten we allang. Ik heb het dus nooit meer druk, druk, druk en kan ik leren om te genieten van mijn vrije tijd!